تأثیر نهضت ترجمه بر شکل گیری و تکوین مفهوم قانون در عهد ناصری

نهضت ترجمه در ایران عصر قاجاریه باعث ایجاد تحول در نحوه نگرش افراد و رشد آگاهی های اجتماعی آنان شد. در این دوره عده ای از روشنفکران پس از آشنایی با تمدن مغرب زمین و علوم و فنون آن جا، درصدد کسب این علوم برآمدند. در این میان ترجمه توانست آنان را در رسیدن به این هدف یاری کند. بدین منظور کتب متعددی از زبان های اروپایی به فارسی ترجمه گردید که اوج گسترش آن در دوره ناصرالدین شاه است. آثار ترجمه شده در این دوره از تنوع موضوعی برخوردار بود و حوزه های مختلف اجتماعی، سیاسی، علمی و ادبی را دربرمی گرفت. یکی از موضوعات مهم مورد توجه اندیشه گران عصر قاجار، نظام های حقوقی مغرب زمین و قوانین مدون آن بود. ترجمه های حقوقی به جا مانده از عصر ناصری، دلیلی بر این مدعاست. فقدان قانون مدون و مکتوب در ایران یکی از علل اصلی توجه اندیشه گران به این مسأله شد. این ترجمه ها مفاهیم جدیدی در باب نظام حکومتی مانند پارلمان، آزادی، قانون، مساوات و عدالت را وارد جامعه ایران نمودند. ترجمه-های حقوقی هر چند نقش بسیار مهمی را در تاریخ سیاسی ایران ایفا نمودند اما محدودیتی که شرایط جامعه ایران، از قبیل نظام خودکامه و بافت سنتی آن، برای این مترجمین ایجاد کرده بود، سبب گردید که آنان قوانین را مطابق با شرایط اجتماعی، سیاسی و مذهبی جامعه ارائه داده و تغییراتی را در متن اصلی ایجاد نمایند. در این رساله تأثیر نهضت ترجمه بر شکل گیری مفهوم قانون همچنین سبک و شیوه ی ترجمه ها مورد توجه قرار گرفته است. از بررسی نسخ خطی که ترجمه قوانین سایر دول است، می توان تأثیر این ترجمه ها در انتقال مفاهیم و واژه های مربوط به قانون را مشاهده نمود. بدون تردید این ترجمه ها، به ویژه قانون نامه ها و رساله های حقوقی در جنبش مشروطه و افزایش مطالبات حقوقی مردم در دوره قاجار و تدوین قانون اساسی و متمم آن تأثیرگذار بوده اند.